#Mộ Úp Là Gì? Tìm Hiểu Nguồn Gốc Và Ý Nghĩa Tâm Linh

Trong văn hóa tâm linh của người Việt, việc xây dựng nơi an nghỉ cho người đã khuất là một nghi lễ vô cùng hệ trọng, thể hiện lòng thành kính và sự tưởng nhớ của con cháu đối với tổ tiên. Hiện nay, có nhiều loại hình lăng mộ đá khác nhau, trong đó mộ úp là một lựa chọn phổ biến, mang nhiều ý nghĩa sâu sắc và giá trị kiến trúc độc đáo. Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực chế tác và thi công các công trình mộ đá, lăng mộ đá, Huy Duyên Stone xin được chia sẻ những thông tin chi tiết và toàn diện nhất về mộ úp, mang đến cái nhìn rõ ràng và đưa ra lựa chọn phù hợp nhất cho công trình tâm linh của gia đình.

1. Mộ úp là gì?

Mộ úp, hay còn được biết đến với các tên gọi khác như mộ bành, mộ hậu bành, hoặc mộ tam cấp (trong một số trường hợp thiết kế đơn giản), là một kiểu mộ chôn cất mà phần thân mộ được thiết kế liền một khối hoặc ghép từ nhiều khối đá, úp trực tiếp lên phần kim tĩnh (quách) phía dưới. Đặc điểm dễ nhận thấy nhất của mộ úp là thường không có phần mái che phức tạp ở phía trên như các loại mộ có mái hay mộ vòm. Đây là một trong những mẫu mộ đá đẹp truyền thống, mang đậm nét giản dị nhưng vẫn trang nghiêm.

Phân biệt mộ úp với các loại mộ đá khác:

• Mộ có mái (mộ đá một mái, hai mái, ba mái): Loại mộ này có phần mái che ở phía trên, tạo sự bề thế và bảo vệ tốt hơn cho bia mộ và phần thờ cúng khỏi tác động của thời tiết. Mộ úp thì không có phần mái này.
• Mộ tam sơn (mộ hậu bành không mái): Mộ tam sơn thường có phần bài vị hoặc bia mộ tựa lưng vào ba khối đá được tạo hình như ba ngọn núi (tam sơn). Mặc dù mộ úp cũng có thể được gọi là mộ hậu bành, nhưng mộ tam sơn thường nhấn mạnh hơn vào phần lưng mộ.
• Mộ tròn: Có hình dáng tròn hoặc elip, mang ý nghĩa phong thủy riêng biệt.
• Mộ đôi: Dành cho hai người, thường là vợ chồng, được thiết kế hài hòa và cân đối.

Như đã đề cập, mộ úp còn được biết đến với các tên gọi như:

• Mộ bành: Tên gọi này có lẽ xuất phát từ hình dáng bề thế, vững chãi của ngôi mộ.
• Mộ hậu bành: Nhấn mạnh phần phía sau mộ, nơi đặt bia hoặc bài vị.
• Mộ tam cấp: Thường dùng để chỉ những mẫu mộ úp được thiết kế với ba cấp đá giật lên, tạo sự đơn giản và thanh thoát.

Mộ úp là gì

2. Cấu tạo của mộ úp

Một ngôi mộ úp điển hình thường bao gồm các bộ phận chính sau:

Bảng mộ (bia mộ):

• Vị trí: Thường được đặt ở phần đầu của ngôi mộ, là nơi trang trọng nhất.
• Thông tin cơ bản: Ghi lại những thông tin quan trọng về người đã khuất như họ tên, ngày tháng năm sinh, ngày tháng năm mất, quê quán, hưởng thọ. Đôi khi còn có thêm di ảnh hoặc những dòng tưởng nhớ của con cháu.
• Vật liệu: Bia mộ úp thường được làm từ các loại đá tự nhiên có độ bền cao và tính thẩm mỹ tốt như đá hoa cương (granite), đá xanh Thanh Hóa, đá xanh rêu. Việc lựa chọn vật liệu không chỉ đảm bảo độ bền mà còn thể hiện sự trang trọng của công trình tâm linh.

Phần mộ (lăng mộ):

• Khu vực chôn cất: Đây là phần chính của mộ úp, bao bọc và bảo vệ phần kim tĩnh (nơi chứa đựng di cốt) bên dưới.
• Hình dạng: Phổ biến nhất là hình hộp chữ nhật hoặc hình vuông, tạo cảm giác vững chãi. Một số mẫu mộ úp đẹp có thể có các biến thể về hình khối để tăng tính thẩm mỹ.
• Vật liệu: Tương tự như bia mộ, phần thân mộ úp cũng ưu tiên sử dụng các loại đá tự nhiên nguyên khối hoặc các phiến đá lớn ghép lại. Đá xanh, đá hoa cương là những lựa chọn hàng đầu nhờ độ bền vượt trội và khả năng chống chịu thời tiết tốt.

Cấu tạo phần của mộ úp

Hoa văn trang trí:

Hoa văn trên mộ úp không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa tâm linh và phong thủy sâu sắc, thể hiện mong ước của con cháu về sự bình an và phúc lộc cho người đã khuất cũng như cho gia tộc.

• Hoa văn tự nhiên:
  • Hoa sen: Biểu tượng của sự thanh cao, thuần khiết, thoát tục và giác ngộ trong Phật giáo. Hình ảnh hoa sen trên mộ úp mang ý nghĩa về sự siêu thoát và tái sinh.
  • Hoa cúc: Tượng trưng cho sự trường thọ, phúc lộc và lòng hiếu thảo.
  • Rồng: Là linh vật đứng đầu trong Tứ linh, biểu tượng cho quyền uy, sức mạnh và sự thịnh vượng. Rồng thường được chạm khắc trên mộ úp của những người có địa vị hoặc mong muốn sự bảo vệ mạnh mẽ.
  • Lá: Các họa tiết lá cách điệu như lá lan, lá đề thường mang ý nghĩa về sự che chở, bình an.
• Hoa văn chữ:
  • Chữ Thọ (壽): Mong ước về sự trường tồn, vĩnh cửu cho linh hồn người đã khuất.
  • Chữ Phúc (福): Cầu mong phúc đức cho con cháu và sự an nghỉ cho người đã khuất.
  • Chữ Vạn (卍): Biểu tượng của nhà Phật, mang ý nghĩa tốt lành, phúc lộc và công đức viên mãn.
  • Hoa văn đường kẻ: Các đường kẻ thẳng, đường triện đơn giản nhưng tinh tế, tạo nên sự trang nghiêm và cổ kính cho mộ úp.

Những loại hoa văn trang trí trên mộ úp 

3. Các loại mộ úp phổ biến

Thị trường mộ đá hiện nay rất đa dạng về chất liệu và kiểu dáng. Dưới đây là một số loại mộ úp phổ biến được nhiều gia đình lựa chọn:

Mộ đá granite:

• Ưu điểm: Đá hoa cương có độ cứng rất cao, bề mặt bóng đẹp, màu sắc đa dạng (đen, đỏ, xám...), ít bị thấm nước và dễ dàng vệ sinh. Mộ úp đá hoa cương mang vẻ đẹp sang trọng, hiện đại và có độ bền gần như vĩnh cửu.
• Nhược điểm: Giá thành của đá hoa cương thường cao hơn so với các loại đá khác. Việc chạm khắc hoa văn trên đá hoa cương cũng khó khăn hơn do độ cứng của đá.

Mộ úp đá hoa cương (granite)

Mộ đá xanh (đá xanh đen, đá xanh rêu):

• Ưu điểm: Đây là loại đá truyền thống và được ưa chuộng nhất trong chế tác lăng mộ đá tại Việt Nam. Đá xanh có độ cứng tốt, khả năng chống thấm cao, màu sắc tự nhiên (xanh đen, xanh rêu) mang vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm và rất phù hợp với các công trình tâm linh. Đá xanh dễ chạm khắc hoa văn tinh xảo. 
• Nhược điểm: Nếu không được xử lý kỹ, bề mặt đá xanh có thể bị rêu mốc theo thời gian, tuy nhiên nhiều người lại coi đây là một nét đẹp tự nhiên, cổ kính.

Mộ úp đá xanh

Mộ đá trắng:

• Ưu điểm: Mộ úp đá trắng mang đến vẻ đẹp thanh thoát, trang nhã và sang trọng. Màu trắng tượng trưng cho sự tinh khiết và thanh tịnh.
• Nhược điểm: Đá trắng thường dễ bám bẩn hơn và có thể yêu cầu việc vệ sinh thường xuyên hơn. Về độ bền, một số loại đá trắng có thể không cao bằng đá xanh đen hoặc đá hoa cương.

Mộ đá trắng

Mộ đá tròn:

• Ưu điểm: Mộ úp dạng tròn thường được lựa chọn cho những vị trí đất cố định, khó xoay chuyển hướng. Theo phong thủy, hình tròn tượng trưng cho sự viên mãn, tròn đầy, giúp hấp thu linh khí của đất trời.
• Cấu tạo: Thường bao gồm phần đế tròn, thân mộ hình trụ hoặc khối tròn, nắp mộ và bia mộ.

Mộ đá tròn

Mộ đá đôi:

• Dành cho hai người, thường là vợ chồng hoặc những người thân thiết muốn được an nghỉ cạnh nhau. Mộ úp đôi được thiết kế đối xứng, hài hòa, thể hiện sự gắn bó vĩnh cửu và tình cảm son sắt. Các chi tiết hoa văn, kích thước thường được đồng bộ.

Mộ đá đôi 

Mộ tam cấp (mộ đá tam sơn, mộ hậu bành):

• Đây là một dạng thiết kế của mộ úp, với phần thân mộ được tạo thành từ ba cấp đá giật lên hoặc có phần lưng tựa vào ba khối đá (tam sơn). Thiết kế này mang tính đơn giản, tiết kiệm chi phí hơn so với các mẫu mộ đá đẹp cầu kỳ nhưng vẫn đảm bảo tính thẩm mỹ và các yếu tố phong thủy cơ bản.

Mộ đá tam cấp (tam sơn, mộ hậu bành) 

Mộ đá công giáo:

• Dành riêng cho người theo đạo Công giáo. Mộ úp Công giáo có thiết kế đặc trưng với hình ảnh cây Thánh giá là chủ đạo, có thể được chạm khắc trực tiếp lên bia mộ hoặc là một phần của cấu trúc mộ. Các hoa văn khác thường là hình ảnh thiên thần, sách Kinh Thánh, chùm nho...
• Vật liệu: Thường sử dụng đá hoa cương, đá xanh rêu, đá xanh đen để đảm bảo sự trang nghiêm và độ bền.

Mộ đá công giáo

4. Kích thước mộ úp chuẩn theo phong thủy

Việc lựa chọn kích thước khi xây mộ đá nói chung và mộ úp nói riêng là vô cùng quan trọng, không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn liên quan mật thiết đến yếu tố phong thủy.

Thước Lỗ Ban là một loại thước chuyên dụng trong xây dựng dương trạch (nhà cửa) và âm trạch (mồ mả). Trên thước được chia thành các cung tốt (như Tài, Nghĩa, Quan, Hưng) và cung xấu (như Hại, Khổ, Tử, Bệnh). Việc sử dụng thước Lỗ Ban để đo đạc kích thước mộ úp nhằm mục đích chọn được những số đo rơi vào cung tốt, mang lại may mắn, phúc lộc cho con cháu và sự an yên cho người đã khuất. Đây là một phần không thể thiếu trong văn hóa thờ cúng của người Việt.

Tại sao cần đo kích thước theo thước Lỗ Ban.

Kích thước mộ úp rất đa dạng và phụ thuộc vào diện tích đất, yêu cầu cụ thể của gia chủ. Tuy nhiên, có một số kích thước phổ biến thường được áp dụng theo thước Lỗ Ban (các số đo này thường là kích thước phủ bì hoặc lọt lòng tùy theo quan niệm):

Mộ đơn:

• Ví dụ: Dài 217cm (cung Quan - Thêm Đinh) x Rộng 87cm (cung Nghĩa - Thêm Phúc) x Cao 81cm (cung Nghĩa - Đăng Khoa).
• Hoặc: Dài 232cm (cung Tài - Tài Vượng) x Rộng 127cm (cung Quan - Tiến Bảo) x Cao 81cm (cung Nghĩa - Đăng Khoa).

Mộ tam cấp (kích thước mặt):

• Cấp 1 (lớn nhất): Ví dụ 89cm (cung Nghĩa - Nạp Phúc) x 133cm (cung Quan - Đại Cát).
• Cấp 2: Ví dụ 81cm (cung Nghĩa - Đăng Khoa) x 127cm (cung Quan - Tiến Bảo).
• Cấp 3 (nhỏ nhất, mặt trên cùng): Ví dụ 69cm (cung Hưng - Hưng Vượng) x 107cm (cung Tài - Quý Tử).

Kích thước lọt lòng, kích thước phủ bì, độ dày đáy, thành, nắp:

• Kích thước lọt lòng huyệt (kim tĩnh): Quan trọng để đảm bảo vừa vặn với tiểu hoặc quách. Ví dụ: Dài 167cm (cung Quan - Thêm Đinh) x Rộng 69cm (cung Hưng - Hưng Vượng) x Sâu 79cm (cung Nghĩa - Ích Lợi).
• Kích thước phủ bì mộ: Là kích thước bao ngoài của toàn bộ ngôi mộ.
• Độ dày đá: Phần đáy mộ, thành mộ, nắp mộ thường có độ dày từ 6cm, 8cm, 10cm hoặc hơn tùy thuộc vào kích thước tổng thể và yêu cầu về độ vững chãi.

Kích thước mộ úp chuẩn theo phong thủy

Lưu ý: Các kích thước trên chỉ mang tính tham khảo. Kích thước thực tế của mộ úp có thể và nên được điều chỉnh cho phù hợp với diện tích khu đất đặt mộ, quy hoạch chung của nghĩa trang hoặc khu lăng mộ đá gia đình, cũng như nguyện vọng của gia chủ. Điều quan trọng là các kích thước này phải được tính toán dựa trên thước Lỗ Ban để đảm bảo yếu tố phong thủy.

5. Yếu tố phong thủy khi xây mộ úp

Phong thủy trong xây dựng mộ úp là yếu tố then chốt, ảnh hưởng đến sự an nghỉ của người đã khuất và vận khí của con cháu đời sau.

Chọn đất:

• Long mạch: Nơi đặt mộ nên là nơi có long mạch tốt, tức là có nguồn năng lượng dồi dào, đất đai tươi tốt, cây cỏ xanh tươi. Tránh những nơi đất trũng, ẩm thấp, hoặc nơi có dòng nước xiết chảy thẳng vào mộ.
• Hướng mộ: Hướng mộ cần hợp với tuổi của người đã khuất và cả gia chủ. Việc xác định hướng tốt thường cần đến sự tư vấn của các chuyên gia phong thủy.
• Huyệt mộ: Vị trí huyệt mộ cần phải sạch sẽ, không bị ô nhiễm, không có rác thải hay các công trình khác chèn ép. Đất ở huyệt mộ nên có màu sắc tươi sáng, độ kết dính tốt.

Vị trí đặt mộ:

• Tựa núi, hướng ra nước (sơn bao thủy bọc): Đây là thế đất lý tưởng trong phong thủy, phía sau có núi hoặc gò đất cao làm điểm tựa vững chắc, phía trước có ao hồ, sông suối hoặc khoảng không rộng rãi để tụ khí.
• Tránh đặt mộ ở những nơi có gió thổi mạnh, hoặc nơi có đường đi đâm thẳng vào mộ.

Màu sắc, hoa văn phù hợp với bản mệnh:

• Màu sắc của đá làm mộ úp cũng nên được cân nhắc theo ngũ hành tương sinh, tương hợp với mệnh của người đã khuất. Ví dụ, người mệnh Kim có thể hợp với màu trắng, vàng, xám; người mệnh Mộc hợp với màu xanh lá, xanh đen...
• Hoa văn trang trí cũng có thể lựa chọn dựa trên ý nghĩa phong thủy và mong muốn của gia đình, ví dụ như hoa sen (thanh tịnh), rồng phượng (quyền quý, cát tường), tùng cúc trúc mai (khí tiết thanh cao).

Cách sắp xếp mộ (nếu là khu lăng mộ gia đình):

• Trong một khu lăng mộ đá của gia đình, việc sắp xếp vị trí các ngôi mộ úp cần tuân theo thứ bậc, vai vế và các nguyên tắc phong thủy nhất định để đảm bảo sự hài hòa, tránh xung khắc. Thường thì mộ của người có vai vế cao hơn sẽ được đặt ở vị trí trung tâm hoặc cao hơn.

Các yếu tố phong thủy khi xây mộ úp

Huy Duyên Stone hy vọng đã giúp hiểu rõ hơn về mộ úp – một loại hình mộ đá mang giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc. Việc xây dựng mộ úp cần được cân nhắc kỹ lưỡng về tài chính, thẩm mỹ và phong thủy để đảm bảo ý nghĩa trọn vẹn. Việc lựa chọn đơn vị chế tác đá mỹ nghệ uy tín như Huy Duyên Stone là yếu tố quan trọng nhằm đảm bảo chất lượng, tính thẩm mỹ và giá trị tâm linh cho công trình. Chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn tận tâm, giúp đưa ra lựa chọn sản phẩm phù hợp và ý nghĩa nhất